Inicjatywy Janssen - Życie z rakiem prostaty

Dlaczego odżywianie ma znaczenie w leczeniu raka gruczołu krokowego?

Prawdopodobnie zastanawiałeś się, jak powinna wyglądać Twoja dieta po zdiagnozowaniu i czy odżywianie może przyczynić się do wyniku leczenia i jakości życia w trakcie leczenia. Tak, odżywianie może wspomagać prawidłową budowę ciała, sylwetkę i dobre samopoczucie w okresie wymagającego leczenia onkologicznego. Jednak przede wszystkim prawidłowe odżywianie ograniczy niekorzystne efekty leczenia, które mogą mieć wpływ na nawyki żywieniowe, poprawi funkcjonowanie układu odpornościowego i poprawi wyniki leczenia. Dlatego bardzo ważne jest, aby w czasie choroby i leczenia zwracać szczególną uwagę na dietę i dbać o nią.

Rak jest chorobą, która zmienia metabolizm w organizmie. Istnieje wiele przyczyn zmian metabolicznych. Najważniejsza jest reakcja organizmu na stres – na samą chorobę. Inne ważne przyczyny to zdarzenia niepożądane w leczeniu oraz bezpośredni wpływ guza, który może wydzielać substancje zmieniające metabolizm. Te zmiany metaboliczne przyczyniają się do rozwoju zespołu wyniszczenia nowotworowego. Niektóre nowotwory powodują bardzo niewielkie zmiany, które nie wpływają zbytnio na metabolizm, z kolei inne mogą być znacznie większe i bardzo ważne w leczeniu pacjenta. Główną charakterystyką zmian metabolicznych jest zwiększony rozkład i słaba regeneracja struktur białkowych w organizmie (mięśnie oraz inne tkanki i narządy). Niewystarczające odżywianie dodatkowo przyspiesza proces wyniszczenia i przyczynia się do rozwoju niedożywienia.

W terapii raka gruczołu krokowego mają zastosowanie różne rodzaje leczenia takie jak: chirurgia, radioterapia, chemioterapia i terapia hormonalna (wycofanie testosteronu – męskiego hormonu płciowego). Pacjenci poddawani terapii hormonalnej mogą doświadczyć różnych zdarzeń niepożądanych w leczeniu, np. uderzenia gorąca, pocenie się nocą, zmniejszenie gęstości kości, przyrost masy ciała lub zmiany w składzie struktury ciała (mięśnie i tkanka tłuszczowa). Ze względu na zmiany metaboliczne i terapię hormonalną pacjenci z rakiem gruczołu krokowego tracą masę mięśniową i zyskują tkankę tłuszczową.

Ze względu na te zmiany w strukturze ciała i gęstości kości ważne jest, aby zwracać uwagę na dietę i prowadzić aktywny tryb życia, który obejmuje regularne ćwiczenia, głównie trening siłowy w połączeniu z treningiem wytrzymałościowym.

Jeśli dieta nie odzwierciedla zapotrzebowania na energię i białka, konsekwencją tego będzie utrata masy ciała wynikająca ze zmniejszenia masy mięśniowej i wyczerpywania się zapasów tłuszczu w organizmie. Im większa utrata masy ciała i im gorsze odżywianie, tym większe ryzyko powikłań podczas leczenia onkologicznego. Lekarz lub dietetyk kliniczny jest wykwalifikowany do oceny stanu odżywienia na podstawie badania żywieniowego.

Nawet jeśli nie tracisz na wadze w trakcie leczenia lub rzeczywiście przybierasz na wadze, ważne jest, aby spożywać pokarm bogaty w białko, przestrzegać podstawowych zasad diety ochronnej i pozostawać aktywnym fizycznie, aby pobudzać prawidłowe funkcjonowanie i regenerację organizmu.

Na czym powinna opierać się Twoja dieta?

Podstawą dobrej diety podczas leczenia jest zdrowe i zbilansowane odżywianie, w którym codzienne spożycie pokarmów rozkłada się zazwyczaj na 5 posiłków (śniadanie, poranna przekąska, obiad, popołudniowa przekąska, kolacja). Ważne jest, aby większe posiłki zawierały źródła białka o wysokiej wartości biologicznej (mleko, mięso, jajka, ryby), a prawie każdy posiłek zawierał również węglowodany (chleb, makaron, ryż, ziemniaki, itp.). Wystarczy spożywać od 450 g do 650 g owoców i warzyw w ciągu dnia.

Z każdej grupy dietetycznej należy wybrać różne rodzaje żywności, takie jak produkty zbożowe i skrobia, owoce i warzywa, chude mięso i produkty mięsne, chude mleko i przetwory mleczne, jaja, ryby, korzystne tłuszcze, np. oliwę z oliwek i olej rzepakowy. Ważne jest, aby dieta zawierała jak najmniej przetworzonych potraw, dlatego najlepiej jest przygotowywać własne posiłki ze świeżych źródeł i stosować tylko najmniejsze ilości konserwantów, dodatków i soli.

Jakie składniki odżywcze są ważne?

Białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy, minerały i pierwiastki śladowe to substancje potrzebne komórkom, tkankom i narządom Twojego organizmu do budowy, regeneracji i funkcjonowania.

Białka są źródłem aminokwasów, które ułatwiają regenerację organizmu i redukują zwiększony rozkład białek w organizmie (komórki, mięśnie, inne tkanki i narządy). Niedostateczne spożycie białek zmusza organizm do stosowania własnych aminokwasów jako paliwa uzupełniającego, co przyspiesza ubytek beztłuszczowej masy ciała, czyli mięśni. Zrównoważona dieta ochronna pacjenta z chorobą nowotworową koncentruje się zatem na przyjmowaniu białek o wysokiej wartości biologicznej, np. jaj, chudego mleka, chudego mięsa i ryb, które mogą być z największą skutecznością przyswajane przez organizm, ponieważ zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy. Wartość biologiczną aminokwasów określa się na podstawie ilości i stosunku aminokwasów zasadowych.

Rośliny strączkowe, takie jak groch i fasola, które charakteryzują się wysoką zawartością węglowodanów białkowych, są również źródłem niezbędnych aminokwasów. Rośliny strączkowe i ziarna mają niższą wartość biologiczną, ponieważ nie zawierają wszystkich niezbędnych aminokwasów. Możemy jednak łączyć kilka źródeł pożywienia z niższą wartością biologiczną w celu osiągnięcia wyższej wartości biologicznej. Na przykład połączenie grochu z ryżem spowoduje powstanie mieszaniny aminokwasów i białek o wyższej wartości biologicznej, które mogą zastąpić białka otrzymane z praktycznie takiej samej ilości mięsa.

Pacjentom chorym na nowotwory poddawanym specjalistycznemu leczeniu onkologicznemu zaleca się spożywanie większej ilości białka, niż jest to zalecane dla zdrowej osoby, tj. od 1,2 g do 2 g na kilogram masy ciała białka dziennie. Wszystkie trzy główne posiłki powinny zawierać wystarczającą ilość białka, tj. od 25 g do 30 g.

Węglowodany są składnikami odżywczymi dostarczającymi energii - glukozy, która jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ich rozkład w organizmie uwalnia energię potrzebną do pracy komórkowej i wytwarzania ciepła. Ziarna i produkty zbożowe, ryż, jęczmień, mączka owsiana i inne zboża, chleb, ziemniaki, makaron, rośliny strączkowe, cukier i miód są ważne głównie jako źródło węglowodanów. Ponadto całe ziarna i ich produkty są ważnym źródłem błonnika pokarmowego, który zapewnia wiele korzyści i poprawia trawienie.

Tłuszcze są ważnym źródłem energii. Tłuszcze dostarczają energii, ale są również źródłem różnych kwasów tłuszczowych (nasyconych i nienasyconych) oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E i K. Tłuszcze zawierają: oleje, smalec, masło, margaryna, śmietana i majonez.

Dieta chorego na raka powinna kłaść nacisk na stosowanie nienasyconych kwasów tłuszczowych i ograniczać stosowanie nasyconych kwasów tłuszczowych. Zalecamy stosowanie olejów roślinnych (oliwy z oliwek, oleju słonecznikowego, rzepakowego i innych), które zawierają głównie nienasycone kwasy tłuszczowe, natomiast nasycone kwasy tłuszczowe w maśle i śmietanie powinny być dodawane tylko jako suplement do innych potraw w celu zwiększenia ich wartości kalorycznej w przypadku utraty apetytu i spożycia mniejszych ilości żywności niż zwykle.

Zwiększając spożycie chudego czerwonego mięsa, chudego mleka i jego produktów pochodnych oraz zmniejszając spożycie słoniny i masła można zmniejszyć ilość nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie.

Nienasycone kwasy tłuszczowe pełnią różne funkcje w organizmie człowieka i dlatego są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Ciało jest w stanie syntezować niektóre z nich. Inne (kwasy tłuszczowe omega-6 - obecne głównie w olejach roślinnych - i kwasy tłuszczowe omega-3) nie mogą być syntetyzowane w organizmie i dlatego powinny być spożywane wraz z pokarmami. Kwasy tłuszczowe omega-3 zajmują szczególne miejsce w diecie pacjenta z chorobą nowotworową. Najlepszym źródłem tych kwasów jest tran. Odgrywają one rolę w zmniejszaniu przewlekłego stanu zapalnego oraz w pobudzaniu reakcji immunologicznej, dlatego należy je zdecydowanie uwzględnić w posiłkach. Ryby bogate w kwasy tłuszczowe omega-3 to makrela, sardela, łosoś i tuńczyk. Szczególnie ważny jest prawidłowy stosunek kwasów tłuszczowych omega-3 do omega-6 w diecie pacjenta z chorobą nowotworową. Stosunek ten można osiągnąć, stosując się do wcześniejszych zaleceń dotyczących zwiększenia spożycia nienasyconych kwasów tłuszczowych i zmniejszenia spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych, jak również włączenia ryb morskich do tygodniowego planu diety. Zaleca się zamienić mięso czerwone na taką samą ilość ryb morskich, co najmniej dwa razy w tygodniu.

Witaminy i minerały są mikroskładnikami odżywczymi uczestniczącymi w wielu procesach metabolicznych w organizmie i są potrzebne do optymalnego funkcjonowania każdej komórki. Ich głównym źródłem jest świeża żywność i warzywa. Główną rolą owoców i warzyw w diecie jest dostarczanie witamin, minerałów, przeciwutleniaczy i składników odżywczych. Przeciwutleniacze znane są jako "wymiatacze wolnych rodników", które są produktami prawidłowej przemiany materii, tworzonymi w okresach wielkiego stresu i obciążenia. Wiele z nich ma źródła zewnętrzne: dym papierosowy, zanieczyszczone środowisko, promieniowanie UV i gamma, żywność niskiej jakości itp. Wolne rodniki niszczą lub zmieniają zdrowe komórki. Z drugiej strony przeciwutleniacze hamują i/lub zapobiegają działaniu wolnych rodników i hamują powstawanie nowych. Najważniejsze w diecie są witaminy A, C i E, beta-karoten oraz minerały - selen i cynk.

Zalecana dzienna ilość owoców i warzyw w zbilansowanej diecie ochronnej to około 400 g warzyw i od 250 g do 350 g owoców. Zalecamy, aby być "wybrednym" przy zakupie owoców i warzyw. Poświęć swój czas, odwiedź targ rolny i kup świeże owoce i warzywa, które są dostępne w danej porze roku. Staraj się spożywać głównie świeże owoce i warzywa, stanowiące co najmniej jedną trzecią lub połowę owoców i warzyw w Twojej diecie. Podczas obróbki termicznej (głównie podczas gotowania) traci się średnio 50% rozpuszczalnych w wodzie witamin, a także niektóre ważne składniki mineralne. Najlepiej warzywa gotować na parze w niewielkiej ilości wody.