Rak pęcherza moczowego
Pierwszym objawem, który zazwyczaj skłania osoby z rakiem pęcherza moczowego do poszukiwania pomocy lekarskiej, jest zaobserwowanie obecności krwi w moczu.[1] Wczesne objawy raka pęcherza moczowego, takie jak potrzeba częstszego oddawania moczu lub odczuwanie bólu podczas oddawania moczu, mogą również wskazywać na łagodniejsze problemy, takie jak zakażenie układu moczowego. I choć nawet krew w moczu może wskazywać na inne stany medyczne – np. kamicę nerkową – ważne jest, by wykonać badania kontrolne, gdy tylko pojawią się jakiekolwiek zmiany związane z oddawaniem moczu.[1] Ostatecznie wykrycie raka pęcherza moczowego możliwie jak najszybciej może mieć istotny wpływ na dalsze perspektywy oraz leczenie.[2]
Rak pęcherza moczowego wywodzi się z wewnętrznej wyściółki pęcherza moczowego – pustego, balonowatego narządu w Twoim ciele, służącego do przechowywania moczu.[3] Rak pęcherza moczowego najczęściej rozwija się wówczas, gdy komórki tworzące pęcherz moczowy, zwane komórkami urotelialnymi, zaczynają rosnąć w sposób niekontrolowany i tworzą guz.[4]
W raku pęcherza moczowego można określić stadium zaawansowania choroby. 1) Powierzchowny, czyli nieinwazyjny rak pęcherza moczowego to nowotwór ograniczony tylko do wewnętrznej wyściółki pęcherza moczowego. 2) Inwazyjny rak pęcherza moczowego to nowotwór, który rozprzestrzenił się poza miejsce, w którym najpierw zaczął rosnąć; jest on trudniejszy do leczenia.5
Istnieje wiele typów raka pęcherza moczowego, w tym niektóre występujące rzadziej niż inne:
- Rak urotelialny może być spowodowany zmianami w genach w obrębie komórek pęcherza moczowego.[4] Komórki te rozwijają się czasem w nerkach lub w przewodach łączących całe drogi moczowe. Ten typ stanowi około 90% wszystkich nowotworów pęcherza moczowego6 i jest najczęstszą postacią raka pęcherza moczowego. Zwykle rozpoczyna się jako postać powierzchowna, ale może stać się inwazyjny, jeśli nie zostanie podjęte leczenie.[4]
- Rak kolczystokomórkowy jest inwazyjny i wywołany przez mikroskopijne, płaskie komórki.[4] Jest to znacznie rzadsza postać raka pęcherza moczowego, stanowiąca 10% wszystkich przypadków.7 Jest ona powiązana z przewlekłym podrażnieniem pęcherza moczowego, np. w wyniku długotrwałego używania cewnika lub ze specyficznym zakażeniem pasożytniczym, które najczęściej występuje w Afryce.[3]7
- Gruczolakorak jest inwazyjną i jedną z najrzadszych postaci raka pęcherza moczowego, stanowiącą zaledwie 1–2% wszystkich przypadków.8 Ten typ wywodzi się z gruczołów śluzowych, które znajdują się w tkance otaczającej wszystkie narządy, w tym także pęcherz moczowy.8
- Rak drobnokomórkowy jest inwazyjny, rzadki i wywodzi się z komórek przypominających komórki nerwowe w pęcherzu moczowym. Ta postać może rosnąć niezwykle szybko i wymaga szybkiego planu leczenia.[4]
- Mięsaki to najrzadsze formy raka pęcherza moczowego. Ten typ rozpoczyna się w mięśniach pęcherza moczowego, a nie w wyściółce tego narządu. Mięsaki mogą wymagać różnych typów leczenia.8
Istnieją różne stadia raka pęcherza moczowego, określające rokowanie oraz plan leczenia.9 Stadia 0 i 1 uważa się za NMIBC (raka pęcherza moczowego nienaciekającego mięśniówki), natomiast stadia 2 i 3 to MIBC (rak pęcherza moczowego naciekający mięśniówkę).5 Stadium 4 oznacza przerzutowego raka pęcherza moczowego. Typ i stadium choroby można określić na podstawie głębokości, na jaką rozprzestrzenił się guz.5
Stadium 0 | Stadium I | Stadium II | Stadium III | Stadium IV |
|---|---|---|---|---|
Stadium 0 Rak nie dotarł poza wewnętrzną wyściółkę pęcherza moczowego. | Stadium I Rak rozrósł się do tkanki łącznej pomiędzy wewnętrzną wyściółką a mięśniówką pęcherza moczowego, ale nie rozprzestrzenił się na pozostałe części tego narządu ani do innych części organizmu. | Stadium II Rak rozrósł się do mięśniówki pęcherza moczowego, ale nie dotarł do tkanki otaczającej pęcherz moczowy z zewnątrz. | Stadium III Rak rozrósł się poza pęcherz moczowy, w pobliże narządów takich jak gruczoł krokowy lub macica, bądź do węzła chłonnego, ale nie rozprzestrzenił się poza jamę brzuszną. | Stadium IV Rak uległ rozsiewowi poza pęcherz moczowy, do innych obszarów ciała. |
Jakie są objawy raka pęcherza moczowego?
Choć objawy mogą się różnić w zależności od stadium choroby, kilka z nich częściej może wskazywać na raka pęcherza moczowego i dlatego nie należy ich ignorować. Należą do nich:10
Bóle brzucha i pleców
Obecność krwi w moczu
Częste oddawanie moczu
Ból podczas oddawania moczu
Ponadto u pacjentów może występować utrata masy ciała lub uczucie zmęczenia.[1] Jeśli występują u Ciebie którekolwiek z tych objawów, lekarz może zalecić szereg badań diagnostycznych. Mogą one obejmować zbadanie próbki moczu pod kątem obecności krwi, komórek nowotworowych lub innych substancji często występujących u osób z rakiem pęcherza moczowego.11 Lekarz może również zlecić badanie TK (tomografii komputerowej), aby sprawdzić, czy nie występują jakiekolwiek widoczne oznaki choroby nowotworowej. 12
Innym często wykonywanym badaniem jest cystoskopia, w której urolog używa cienkiej rurki z kamerą na końcu, aby zbadać drogi moczowe i pęcherz moczowy pod kątem oznak raka. Jeśli urolog znajdzie nieprawidłowy obszar, pobierze niewielką próbkę tkanki, wykonując zabieg określany również jako TURBT (przezcewkowa resekcja guza pęcherza moczowego), aby określić, czy jest to zmiana nowotworowa i jak bardzo jest ona inwazyjna.12
Jak często występuje rak pęcherza moczowego?
Rak pęcherza moczowego jest 10. najczęstszym nowotworem na świecie.7 Wśród wszystkich nowotworów jest to 6. najczęstszy nowotworów wśród mężczyzn oraz 17. wśród kobiet.13 Każdego roku na całym świecie rozpoznaje się niemal 550 000 nowych przypadków raka pęcherza moczowego.14 W 2020 r. w Europie zarejestrowano nieco ponad 200 000 przypadków wśród mężczyzn i kobiet łącznie – było to w przybliżeniu 35% wszystkich nowych przypadków na świecie.15 Jednak częstość występowania choroby jest też powiązana ze wskaźnikami przeżywalności. Około 77% osób z rakiem pęcherza moczowego przeżywa co najmniej pięć lat po rozpoznaniu tej choroby, w zależności od typu raka oraz stadium, w którym został on wykryty.16
Oprócz płci istnieją też inne czynniki ryzyka, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka pęcherza moczowego – są to między innymi:[3]
Palenie tytoniu: Palenie tytoniu jest największym pojedynczym czynnikiem ryzyka związanym z rakiem pęcherza moczowego, odpowiedzialnym za około 40–70% wszystkich przypadków.[2]
Narażenie na chemikalia: Narażenie na działanie niektórych przemysłowych substancji chemicznych jest kolejnym czynnikiem ryzyka, odpowiadającym za około 25 procent przypadków.17
Wiek: Rak pęcherza moczowego występuje częściej u osób w wieku powyżej 55 lat[2]. Każdego roku prawie 6 na 10 (56%) wszystkich nowych przypadków raka pęcherza moczowego w Wielkiej Brytanii rozpoznaje się u osób w wieku 75 lat i starszych.18
- Płeć: Rak pęcherza moczowego występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet.19
- Inne czynniki ryzyka obejmują radioterapię, wcześniejsze leczenie niektórymi chemioterapeutykami, cukrzycę, założony na stałe cewnik, przewlekłe zakażenia układu moczowego, kamicę pęcherza, wczesną menopauzę i schistosomatozę.17
Leczenie i opieka
Dostępnych jest kilka metod leczenia raka pęcherza moczowego, stosowanych w zależności od stadium zaawansowania choroby nowotworowej.20 Choć rokowanie w raku pęcherza moczowego jest zróżnicowane w zależności od stadium choroby,16 nawroty nie są rzadkie.21 Zalecane są regularne badania przesiewowe w celu upewnienia się, czy nie wystąpił nawrót choroby.20
- Operacja jest częstą opcją w przypadku powierzchownego raka pęcherza moczowego we wczesnym stadium, ponieważ zajęta tkanka jest zwykle ograniczona do jednego konkretnego obszaru.22 Chirurdzy albo usuwają fragmenty pęcherza moczowego, albo używają niewielkiego narzędzia do wyeliminowania guzów, pozostawiając pozostałą zdrową tkankę nienaruszoną.23 W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczne może być usunięcie całego pęcherza moczowego. W tym zabiegu, zwanym radykalną cystektomią, konieczne jest również usunięcie narządów płciowych, takich jak gruczoł krokowy i narządy wytwarzające nasienie u mężczyzn lub jajowodów, macicy i części pochwy u kobiet.23 Po usunięciu pęcherza moczowego chirurg tworzy nową drogę odpływu dla moczu, co oznacza konieczność używania niewielkiego worka do zbierania moczu, cewnika bądź wytworzenie nowego pęcherza moczowego z części jelita.23
- Immunoterapia jest częstym sposobem leczenia raka, w którym wykorzystuje się leki pomagające układowi odpornościowemu organizmu wyszukiwać i niszczyć komórki nowotworowe.22
- Radioterapia wykorzystuje promieniowanie do niszczenia guzów raka pęcherza moczowego. Można stosować ją w celu wyeliminowania wszelkich komórek nowotworowych, które pozostały po operacji lub których usunięcie było niemożliwe.22
- Chemioterapia może być podawana dożylnie, w postaci tabletek lub za pomocą cewnika (dopęcherzowego) wprowadzonego przez cewkę moczową w celu dostarczenia kombinacji leków mających za zadanie zabicie komórek nowotworowych.22
- Chemioradioterapia to połączenie chemioterapii i radioterapii w leczeniu raka.24
Oprócz wymienionych metod leczenia możesz zapytać lekarza, czy dostępne są badania kliniczne i czy możesz kwalifikować się do udziału w nich.
Życie z rakiem pęcherza moczowego
Szok emocjonalny i fizyczny związany z diagnozą choroby nowotworowej może być niezwykle trudny do zniesienia. Może to być przerażające lub nawet wywoływać gniew, i ważne jest, aby zrozumieć, że te emocje są normalne, spodziewane i akceptowalne. Nie należy zapominać, że leczenie raka pęcherza moczowego to nie tylko operacja czy leki – to także znalezienie odpowiedniego wsparcia emocjonalnego.10
Wiele osób, u których rozpoznano raka pęcherza moczowego i które otrzymują leczenie, nadal prowadzi normalne życie. Jednak leczenie może narzucać istotne zmiany stylu życia, co może powodować emocjonalny niepokój i wymagać okresu dostosowania – zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Dla niektórych pacjentów może to być nauka życia z ukrytym workiem na mocz, dla innych – nauka korzystania z cewnika. Zmiany te mogą wpłynąć na Twoje życie społeczne, relacje intymne oraz postrzeganie własnego ciała.10 Warto znaleźć kogoś, kto będzie mógł z Tobą porozmawiać o tych emocjach; należy też być otwartym w rozmowach z przyjaciółmi i osobami z rodziny na temat własnego samopoczucia.
Jednym ze sposobów na przezwyciężenie zmian, które mogą wydawać się wymuszone, jest podejmowanie decyzji w obszarach, na które masz wpływ, zaczynając od zdrowego stylu życia. Rzucenie palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu, spożywanie zbilansowanych posiłków i aktywność fizyczna to sposoby nie tylko na wzmocnienie ciała, ale także na poprawę stanu psychicznego i przejęcie pewnej kontroli nad swoim życiem.25
Ważne jest jednak, aby w przypadku wystąpienia działań niepożądanych, zwłaszcza w późniejszych stadiach choroby, niezwłocznie powiadomić o tym lekarza, ponieważ może on być w stanie pomóc, dostosowując dawkowanie leków lub opiekę wspomagającą.
O co warto zapytać lekarza?
Poniższa lista zawiera przykładowe pytania, które pomogą rozpocząć rozmowę z lekarzem. Można także zadać inne ważne pytania dotyczące objawów, stadium choroby oraz wywiadu medycznego, które nie zostały tu wymienione.
Jak odróżnić raka pęcherza moczowego od zakażenia układu moczowego lub kamicy nerkowej?
W jakim stadium jest mój rak pęcherza moczowego?
Czy nowotwór rozprzestrzenił się poza pęcherz moczowy?
Jak wyglądają różne stadia raka pęcherza moczowego?
Na ile choroby występujące w rodzinie wpływają na ryzyko rozwoju raka pęcherza moczowego?
Jakie mam możliwości leczenia?
Czy dostępne są metody leczenia z zakresu medycyny spersonalizowanej?
Jaki będzie wpływ leczenia na moje codzienne życie?
Jakie są możliwości oddawania moczu po usunięciu pęcherza moczowego? Jakie są zalety i wady poszczególnych opcji?
Czy rak pęcherza moczowego lub leczenie wpłynie na moje życie seksualne?
Jak często trzeba się badać pod kątem nawrotu raka pęcherza moczowego po operacji?
Skąd będzie wiadomo, że wystąpił nawrót raka? Na co należy zwracać uwagę?
Janssen i rak pęcherza moczowego
W Europie rak pęcherza moczowego jest 5. najczęściej występującym nowotworem i szacuje się, że do roku 2030 w całej Europie choroba ta będzie rozpoznawana u około 219 000 osób każdego roku.26
Osoby z zaawansowanym stadium tej choroby często borykają się z gorszymi wynikami, a wskaźnik przeżycia pięcioletniego u pacjentów z miejscowo zaawansowanym i przerzutowym rakiem urotelialnym wynosi odpowiednio 35% i 5%.27 Oznacza to, że wciąż istnieje duże zapotrzebowanie na nowe opcje leczenia tej choroby.[2] W firmie Janssen podejmujemy to wyzwanie.
Istnieją mocne dowody naukowe na to, że im wcześniejsze jest rozpoznanie raka pęcherza moczowego, tym lepsze jest rokowanie dla pacjenta.28
Skupiamy się na dokładniejszym zrozumieniu czynników wywołujących raka urotelialnego, który jest najczęstszym typem raka pęcherza moczowego,26 jak też badamy terapie celowane – stosowane jako jedyne leczenie i w skojarzeniu z innymi metodami – w celu poprawienia oczekiwanych wyników leczenia pacjentów.
Słowniczek
- Urolog: chirurg, który specjalizuje się w leczeniu chorób układu moczowego i układu rozrodczego.29
- Komórki urotelialne: komórki występujące w wewnętrznej wyściółce pęcherza moczowego.[3]
- Urotelium: wewnętrzna wyściółka pęcherza moczowego.[4]
- Cewnik: rurka wprowadzana do pęcherza moczowego przez cewkę moczową.30
- Cewka moczowa: przewód, przez który oddaje się mocz.[4]
- Cystoskop: cienka, elastyczna rurka z kamerą lub światłem na końcu, używana do badania pęcherza pod kątem zmian nowotworowych.31
- Dyzuria: odczuwanie bólu podczas oddawania moczu.32
- Układ moczowy: narządy i przewody umożliwiające oddawanie moczu, w tym nerki, pęcherz moczowy i cewka moczowa.6
- Krwiomocz: obecność krwi w moczu.33
