Gruźlica
Zaczyna się od kaszlu. Na początku łatwo go ignorować, ale wkrótce kaszel staje się coraz bardziej gwałtowny i niepokojący. Ubrania stają się zbyt luźne, ponieważ zaczynasz chudnąć. Jesteś zbyt zmęczony(-a), by funkcjonować w ciągu dnia, ale w nocy często się wybudzasz zlany(-a) potem. Takie są najczęstsze objawy gruźlicy.[1]
Aktywna gruźlica, czyli zakażenie, które najczęściej dotyczy płuc, może niepokoić i być bardzo uciążliwa, ale dzięki nowoczesnej medycynie można ją również wyleczyć. Zakaźność tej infekcji może powodować, że osoby z tą chorobą czują się lub są fizycznie odizolowane od swoich rówieśników, przyjaciół i bliskich, ale należy pamiętać, że osoby chore na gruźlicę mogą być skutecznie leczone i żyć normalnie.
Gruźlica jest zakażeniem bakteryjnym wywoływanym przez bakterie zwane prątkami gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), które rozprzestrzeniają się w powietrzu, gdy osoba z gruźlicą płuc lub gardła kaszle, kicha lub mówi. [1] Choć prątki gruźlicy dostają się do organizmu przez płuca, mogą przemieszczać się do różnych części ciała, takich jak: nerki, mózg lub kręgosłup, powodując objawy charakterystyczne dla miejsca, do którego trafiły.[2] Na przykład osoba z gruźlicą kręgosłupa może zacząć odczuwać częste bóle
pleców, które, jeśli nie zostanie podjęte leczenie mogą się rozprzestrzeniać, niszcząc coraz więcej istotnych narządów, aż w końcu organizm całkowicie się wyłączy.[3]
Wyróżnia się dwa typy gruźlicy: gruźlica aktywna, która powoduje widoczne objawy oraz gruźlica utajona, która jest bezobjawowa.[3]
Jakie są objawy gruźlicy?
Aktywna gruźlica powoduje widoczne objawy, dzięki czemu jest znacznie łatwiejsza do wykrycia. Objawy aktywnej gruźlicy obejmują: utrzymujący się tygodniami, uporczywy kaszel, czasem z odkrztuszaniem krwi, ból w klatce piersiowej, zlewne poty w nocy, uczucie zmęczenia, utratę masy ciała, gorączkę, dreszcze oraz utratę apetytu.[4] Aktywna gruźlica jest zaraźliwa i rozprzestrzenia się, gdy bakterie są rozsiewane w powietrzu podczas kaszlu lub kichania, a nawet śmiechu lub śpiewania.5
Gruźlica utajona nie daje żadnych objawów, nie jest też zaraźliwa, ale bakterie nadal występują w organizmie pacjenta i w każdej chwili mogą się uaktywnić. Utajoną gruźlicę można sobie wyobrazić jako uśpiony wulkan. Kiedy pozostaje nieaktywny, jest całkowicie nieszkodliwy, ale gdy tylko pojawiają się pierwsze pomruki i pasma dymu, sytuacja może szybko stać się niebezpieczna.5
Badanie w kierunku gruźlicy może zależeć od występujących u pacjenta objawów. Oto niektóre z najczęściej wykonywanych testów w zależności od tego, jaki rodzaj gruźlicy podejrzewa lekarz.6
- Aktywna gruźlica płuc:
- RTG klatki piersiowej: Zdjęcie klatki piersiowej pozwalają sprawdzić, czy nie występują zmiany spowodowane przez gruźlicę.
Badanie plwociny: próbka plwociny zostanie zbadana pod kątem obecności bakterii wywołujących gruźlicę.
- Aktywna gruźlica poza płucami
- Badanie TK, RM lub USG: Wykorzystując fale radiowe, lekarze mogą uzyskać zdjęcia wnętrza ciała, aby sprawdzić, czy w jakichkolwiek narządach występują oznaki zakażenia.
- Endoskopia: długa, cienka rurka z kamerą na końcu jest wprowadzana przez usta lub inny naturalny otwór ciała, w zależności od tego, gdzie może występować gruźlica, aby sprawdzić, czy widoczne są oznaki tej choroby.
- Nakłucie lędźwiowe: pobierana jest niewielka ilość płynu mózgowo-rdzeniowego do badania w kierunku oznak obecności bakterii w organizmie.
- Gruźlica utajona:
- Próba Mantoux: niewielka ilość płynu, zwanego tuberkuliną PPD, jest wstrzykiwana tuż pod skórę. W przypadku utajonej gruźlicy wystąpi reakcja skórna – niewielki, twardy, czerwony guzek.
- IGRA: długa nazwa tego badania to test uwalniania interferonu gamma. IGRA to badanie krwi, które jest uzupełnieniem próby Mantoux lub może być wykonywane niezależnie.
Jak często występuje gruźlica?
Na całym świecie co roku gruźlicą zostaje zakażonychokoło 10 milionów osób,7 z czego około 280 000 w Europie.8 W ostatnich latach globalny wskaźnik zachorowań na gruźlicę zmniejszał się co roku o około 2%, natomiast w Europie średni roczny spadek zachorowalności na gruźlicę wynosił 4,7% w latach 2008–2017.9 Choć liczba przypadków maleje, a zakażenie jest uleczalne, gruźlica wciąż pozostaje główną przyczyną zgonów z powodu pojedynczego zakażenia.10 Dodatkowo prątki mogą łatwo stawać się lekooporne.
Każdy może zachorować na gruźlicę, choć pewne czynniki mogą sprawić, że dana osoba będzie bardziej narażona na to zakażenie. Osoby, które są niedożywione, mają inne zakażenia, wpływające na ich układ odpornościowy, nadużywają alkoholu lub palą papierosy, są w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju aktywnej gruźlicy.7
Leczenie i opieka
Choć objawy gruźlicy mogą być przerażające, samo zakażenie w większości przypadków można całkowicie wyleczyć. Plan leczenia, który jest taki sam w przypadku utajonej gruźlicy (która nie zawsze wymaga leczenia) i aktywnej gruźlicy w obrębie płuc lub poza płucami i obejmuje podanie połączenia antybiotyków. Proces leczenia jest długi, na ogół osoby chore na gruźlicę muszą przyjmować leki przez 6–12 miesięcy,11 ale dobra wiadomość jest taka, że zakaźność utrzymuje się zazwyczaj tylko przez kilka pierwszych tygodni.
W latach 2000–2019 dzięki planom leczenia gruźlicy uratowano niemal 60 milionów ludzkich istnień.7 Najważniejszym elementem leczenia gruźlicy jest konsekwencja i dyscyplina. Pacjent zaczyna czuć się lepiej w ciągu kilku tygodni od rozpoczęcia leczenia, ale nie należy wówczas przyjmować, że jest się już wyleczonym. W przypadku przedwczesnego przerwania planu leczenia istnieje ryzyko rozwoju gruźlicy lekoopornej. Tego szczepu bakterii nie da się już wyleczyć tymi samymi antybiotykami, które stosowano wcześniej, i może to wymagać wielu lat dodatkowego leczenia.12 W niektórych poważnych przypadkach może w ogóle nie istnieć skuteczne leczenie.
Opieka nad osobą z gruźlicą
Informacja, że jest się chorym na gruźlicę, może być niezwykle przygnębiającym i izolującym doświadczeniem. Wyobraź sobie, że odkrztuszasz krew, nie możesz spać i masz nudności, a następnie dowiadujesz się, że jesteś nosicielem choroby zakaźnej i przez wiele tygodni nie będziesz mógł przebywać z bliskimi.[4]
Nawet pomimo perspektywy wyleczenia początkowe etapy gruźlicy mogą być trudne fizycznie i emocjonalnie. Osoby chore na gruźlicę potrzebują wsparcia ze strony swoich bliskich. Twoim priorytetem jako opiekuna musi być Twoje własne bezpieczeństwo. Ostatecznie nie będziesz w stanie opiekować się inną osobą, jeśli sam(a) zachorujesz. Ważne jest, aby podjąć niezbędne środki ostrożności, takie jak noszenie maseczki i wietrzenie pomieszczeń, aby zachować zdrowie i móc zapewnić pomoc i wsparcie chorej osobie.13
Jeśli chodzi o gruźlicę, niezwykle ważne jest przestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Jeśli osoba Ci bliska choruje na gruźlicę, usiądź z nią i opracuj plan dokumentowania jej leczenia. Jest to proces długotrwały, a osoba z gruźlicą może być zniechęcona długością planu leczenia lub może dać się zwieść fałszywemu poczuciu pewności siebie. Aby jak najlepiej ją wspierać, należy spróbować pomóc jej przetrawić te odczucia i przypomnieć o długim, szczęśliwym i wolnym od gruźlicy życiu, które was czeka po zakończeniu leczenia.
Pytania do lekarza
Poniższa lista zawiera przykładowe pytania, które pomogą rozpocząć rozmowę z lekarzem. Można także zadać inne ważne pytania , które nie zostały tu wymienione, dotyczące objawów, stadium choroby oraz wywiadu medycznego.
- Jak mogę sprawdzić, czy choruję na gruźlicę?
- Co mogę zrobić, żeby nie zarażać innych?
- Skąd będę wiedzieć, czy już nie zakażam?
- Jeśli zachoruję na gruźlicę i zostanę wyleczony(-a), to czy mogę zachorować ponownie?
- Czy są jakieś zmiany stylu życia, które mogę wprowadzić, aby przyspieszyć proces leczenia?
- Czy czas leczenia jest różny w zależności od tego, czy gruźlica dotyczy płuc, czy występuje poza płucami?
- Jak regularnie powinienem wykonywać badania, jeśli choruję na utajoną gruźlicę?
- Jakie badanie zaleca Pan/Pani w przypadku utajonej gruźlicy? Dlaczego?
- Jakie są działania niepożądane leczenia stosowanego w gruźlicy?
Janssen i gruźlica
Pomimo iż gruźlica jest chorobą, której można zapobiegać i którą można wyleczyć, wciąż jest to najbardziej śmiertelna choroba zakaźna na świecie. Nasza walka opiera się na trzech ważnych filarach: rozszerzaniu dostępu do leczenia, poprawianiu obecnych systemów opieki zdrowotnej w celu nawiązania kontaktu z osobami niezdiagnozowanymi oraz przyspieszeniu badań nad leczeniem gruźlicy.14 Jako firma Janssen zobowiązujemy się pomóc w uniknięciu niepotrzebnych zgonów i chronić przyszłe pokolenia przed tą chorobą zakaźną.
Słowniczek
- Prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis): typ bakterii, które wywołują gruźlicę.
- Utajona: obecna, ale niewykazująca objawów i niezaraźliwa.
- Oporność na wiele leków: cecha gruźlicy, która nie reaguje na często stosowane leki.
- Plwocina: flegma odkrztuszona z głębi płuc.
- Pozapłucna: słowo oznaczające lokalizację inną niż płuca.
- Zapadalność: odsetek lub wskaźnik osób w populacji, u których w określonym czasie rozwija się dany stan chorobowy.
