Schizofrenia
Schizofrenia jest chorobą źle pojmowaną i obarczoną piętnem. Kiedy ktoś cierpi na epizod psychotyczny w wyniku schizofrenii, jego normalne procesy myślowe są zaburzone. Może to powodować u ludzi błędne przekonanie, że osoba ze schizofrenią ma wiele osobowości, co nie jest prawdą. Umysł schizofrenika nie jest podzielony, ale rozbity.[1]
Przedstawianie w mediach osób chorych na schizofrenię jako agresywnych rodzi błędne przekonania. W rzeczywistości osoby chore na schizofrenię znacznie częściej są ofiarami brutalnych przestępstw niż ich sprawcami.[2] Dlatego tak ważne jest, aby pacjenci, u których zdiagnozowano schizofrenię, szukali właściwej opieki medycznej i wsparcia.
Schizofrenia jest ciężkim, przewlekłym, złożonym zaburzeniem funkcjonowania mózgu.[3] Wpływa ona na myśli, odczucia i zachowania pacjenta.[4] U osób chorych na schizofrenię występują epizody psychozy. Oznacza to, że mogą u nich występować omamy (mogą widzieć lub słyszeć rzeczy, które nie istnieją), urojenia (przekonania, które nie mają oparcia w rzeczywistości), a także mogą one zmagać się z zaburzeniami myśli, uczuć i motywacji.[1]
Jeśli schizofrenia nie jest leczona, może nasilić się do punktu, w którym stanie się trwała i upośledzająca,[2] z istotnymi reperkusjami dla edukacji bądź kariery.5 Choroba ta jest nawet związana z większą śmiertelnością.6 Istnieją skuteczne metody leczenia, a jednak ponad 69% osób chorych na schizofrenię nie otrzymuje odpowiedniej opieki.6
Jakie są objawy schizofrenii?
Choć u każdej osoby ze schizofrenią mogą występować inne objawy,7 na ogół można je pogrupować w cztery kategorie:[2]
- Objawy pozytywne: nie występują u zdrowych osób, ale są wynikiem choroby i obejmują urojenia, omamy, zaburzenia myślenia lub zaburzone ruchy.[2]
- Objawy negatywne: oznaczają one, że pewne cechy są zmniejszone lub brakuje ich u osób dotkniętych chorobą. Na przykład: utrata zainteresowania i motywacji do życia i codziennych czynności, brak umiejętności planowania, odczuwania emocji, wyrażania siebie, inicjowania rozmowy.8
- Objawy afektywne: obejmują obniżony nastrój, niepokój, utratę snu i apetytu, a nawet myśli o śmierci lub samobójstwie.[2]
- Objawy poznawcze: dotyczą uwagi, koncentracji i pamięci. Na przykład: nierozpoznawanie osób, niezdolność do śledzenia rozmów, uczenia się nowych rzeczy lub pamiętania o spotkaniach.[2]
Jak często występuje schizofrenia?
Na schizofrenię choruje około 24 milionów ludzi na całym świecie,[3] z tego 3,7 miliona w Europie.[4] Chorobę tę zwykle rozpoznaje się u mężczyzn od późnego okresu dojrzewania do wieku dwudziestu kilku lat, a u kobiet w wieku dwudziestu kilku do trzydziestu kilku lat.9
Czynniki genetyczne mogą przyczyniać się do ryzyka rozwoju schizofrenii, cho ć nie istnieje pojedynczy gen związany ze zwiększonym ryzykiem rozwoju tego zaburzenia. Niektóre czynniki środowiskowe, takie jak ubóstwo, stresujące otoczenie, narażenie na wirusy lub problemy żywieniowe przed urodzeniem, mogą również przyczyniać się do rozwoju schizofrenii u osób z predyspozycjami genetycznymi.9 Ponadto niektórzy naukowcy uważają, że różnice w sposobie budowy mózgu danej osoby, takie jak sposób wysyłania sygnałów do różnych regionów, poziom pewnych substancji chemicznych czy wielkość różnych obszarów mózgu, mogą także wpływać na ryzyko rozwoju tego zaburzenia. W niektórych przypadkach zmiany w mózgu, które występują w okresie dojrzewania, w połączeniu z powyższymi czynnikami ryzyka, mogą wywołać objawy schizofrenii.9
Wpływ tej choroby na życie pacjenta jest ogromny. Osoby chore na schizofrenię są bardziej narażone na bezdomność, a także 2,4 razy bardziej narażone na przedwczesną śmierć[4] – co może wynikać z tego, że rzadziej szukają pomocy medycznej w przypadku możliwych do uniknięcia i leczenia chorób fizycznych i zakażeń9– a także są dziesięciokrotnie bardziej narażone na ryzyko samobójstwa.[4]
Leczenie i opieka
Wciąż nie jest jasne, co powoduje schizofrenię, ale wiemy, że leczenie farmakologiczne może być korzystne, podobnie jak terapia w formie rozmowy i wsparcie psychospołeczne, a najlepiej połączenie tych metod.[4] Im wcześniej podjęte zostanie leczenie schizofrenii, tym skuteczniejsze będzie to leczenie[2] i tym większe jest prawdopodobieństwo odniesienia sukcesu w szkole i w pracy, możliwości samodzielnego życia i cieszenia się relacjami osobistymi.9
Leki przeciwpsychotyczne i terapie psychologiczne pomagają zmniejszyć intensywność i częstość występowania objawów psychotycznych.[2] Choć niektóre leki mogą wykazywać uporczywe działania niepożądane, ważne jest, aby nie przerywać nagle przyjmowania leków bez konsultacji z lekarzem, ponieważ może to spowodować nasilenie objawów.9
Terapie psychologiczne mogą pomóc zmniejszyć objawy, a także zapobiegać nawrotom choroby i hospitalizacjom. Szczególnie terapia poznawczo behawioralna (CBT)9 pomaga ludziom radzić sobie z codziennymi czynnościami i realizować osobiste cele,9 co daje im szansę na normalne życie.
Opieka nad osobą ze schizofrenią
Ponieważ schizofrenia jest często źle pojmowana, programy mające na celu edukację i wsparcie rodziny, przyjaciół i partnerów są niezwykle ważne. Opieka nad osobą chorą na schizofrenię jest bardzo wymagająca, zwłaszcza gdy nie wie się, co się dzieje lub jak reagować na kogoś, u kogo występuje psychoza.10
Kiedy bliscy lepiej poznają objawy psychotyczne, dowiedzą się, jakie opcje leczenia mogą być dostępne i zrozumieją, że powrót do zdrowia jest zobowiązaniem na całe życie, będą w stanie skuteczniej pomagać osobie chorej na schizofrenię.[4] Świadomość choroby może zmniejszyć stres, wzmocnić poczucie kontroli oraz zwiększyć zdolność do radzenia sobie – zarówno w przypadku pacjentów, jak i ich opiekunów.
O co warto zapytać lekarza?
Poniższa lista zawiera przykładowe pytania, które pomogą rozpocząć rozmowę z lekarzem. Można także zadać inne ważne pytania dotyczące objawów, stadium choroby oraz wywiadu medycznego, które nie zostały tu wymienione.
- Czy leczy Pan/Pani inne osoby ze schizofrenią? Jeśli nie, czy zna Pan/Pani innego lekarza, który się tym zajmuje?
- Dlaczego przepisał(a) mi Pan/Pani ten konkretny lek lub więcej niż jeden lek przeciwpsychotyczny?
- Jakie są zagrożenia związane z tym lekiem? Czy występują działania niepożądane? Czy ten lek powoduje uzależnienie?
- Czy mogę przestać przyjmować ten lek, jeśli mi się nie spodoba?
- Co mogę zrobić, aby uniknąć nawrotu choroby?
- Skąd będę wiedzieć, czy wystąpił u mnie nawrót? Jakie mogą być tego objawy?
- Jakiego rodzaju terapię Pan/Pani oferuje i jaki jest jej cel?
- Czy mogę normalnie żyć, mieć rodzinę, utrzymać pracę?
- Co mam powiedzieć przyjaciołom, rodzinie i współpracownikom o mojej chorobie?
- Jakie zasoby lub grupy wsparcia są dostępne dla mnie i mojej rodziny, aby pomóc nam w radzeniu sobie?
Janssen i schizofrenia
Mając ponad 60 lat doświadczenia, firma Janssen jest ogólnoświatowym liderem w dziedzinie badań neurobiologicznych. Założyciel firmy Janssen, dr Paul Janssen, opracował jedne z pierwszych terapii psychiatrycznych, a my nadal wprowadzamy innowacje na polach leczenia schizofrenii, depresji i choroby Alzheimera, aby zmniejszyć ciężar choroby dla osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi.
Badamy technologie cyfrowe pozwalające na wcześniejsze, dokładniejsze rozpoznanie, a także przewidywanie nawrotów schizofrenii. W dziedzinie neurobiologii nasi naukowcy badają nowe osiągnięcia naukowe w zakresie zaburzeń neurodegeneracyjnych i neurozapalnych, w tym plastyczności synaptycznej i odporności komórkowej, a także przełomowe technologie w zakresie obrazowania, genomiki i powiązanych biomarkerów.11
Słowniczek
- Zespół: szereg powiązanych zaburzeń o podobnych objawach, ale różnych przyczynach.
- Psychoza: epizody, w których pacjent nie jest w stanie odróżnić doświadczeń rzeczywistych od nierealnych.
- Leki przeciwpsychotyczne: główna klasa leków stosowanych w leczeniu osób ze schizofrenią. Stosuje się je także w leczeniu osób z psychozą.12
- Neuroprzekaźniki: substancje chemiczne, które służą do komunikacji w mózgu, takie jak dopamina i serotonina.
- Terapie psychologiczne: terapie oparte na rozmowie lub poradnictwie.
- Skoordynowana opieka specjalistyczna (CSC): programy leczenia ukierunkowane na powrót do zdrowia dla osób z pierwszym epizodem psychozy, czyli wczesnym stadium schizofrenii. Łączą w sobie psychoterapię, leczenie farmakologiczne, zarządzanie przypadkiem, wsparcie w zakresie zatrudnienia i edukacji, a także edukację i wsparcie dla rodziny.13
- Trening asertywności w środowisku (ACT): zmniejsza ryzyko hospitalizacji i bezdomności wśród osób ze schizofrenią dzięki połączeniu wielodyscyplinarnego zespołu, wspólnego zajmowania się przypadkami, częstych kontaktów z pacjentem i niskiego współczynnika liczby pacjentów do liczby osób z personelu.13
